Koken is niet altijd makkelijk wanneer je hersenletsel hebt. Het vraagt veel van je: concentratie, aandacht, meerdere dingen tegelijk doen, plannen, onthouden. Ik hou nog steeds erg van koken en in de jaren dat ik mijn hersenletsel heb ik een aantal handige 'tips and tricks' verzameld. In deze blog staan ze allemaal bij elkaar, lees dus vooral verder!
Al doende leert men zullen we maar zeggen, het is (ook) mij regelmatig overkomen dat ik koffie zet zonder kopje onder het apparaat, taart bak zonder suiker, een drie-gangen menu voorbereid maar voor niemand wat te drinken heb of gewoon 500 keer moet kijken wat er ook alweer toegevoegd moest worden om continue in de afstand tussen de pan en het kookboek weer kwijt te zijn wat en vervolgens hoeveel het ook alweer was. Soms frustrerend, soms baal ik ervan maar meestal probeer ik het maar direct te vergeten of erom te lachen. Wel heb ik allerlei manieren gevonden om de kans op dit soort dingen te verkleinen. Fouten ga ik het niet noemen want dat voelt direct alsof je zelf iets niet goed doet terwijl het het letsel is. Iemand met een kunstbeen die een stapje mist word ook niet aangekeken op ‘zijn’ fout dus waarom wij wel?
Voordat je begint
Het begint natuurlijk allemaal bij wat je wilt gaan maken en dus het recept wat je kiest. Dit ligt ook aan wat je gewend was voordat je hersenletsel opliep maar over het algemeen is het handig om recepten te nemen die niet te ingewikkeld zijn. Dat hoeft niet te betekenen dat er een minimaal aantal ingrediënten in moet of dat je met kant en klare dingen moet gaan werken. Waar ik vooral op let is hoeveel er tegelijk moet gebeuren. Wanneer er meerdere pannen op het vuur staan betekent dat multitasken. Dat lukt niet iedereen of het lukt niet altijd. Wil je het simpel en overzichtelijk houden? Ik kies dan voor eenpansgerechten waar ik dan bijvoorbeeld alleen pasta, aardappels of rijst naast moet koken. Handige recepten hiervoor zijn pasta's, curry's, soep, wokgerechten. Vervolgens kijk ik of er dingen tegelijk moeten gebeuren en of dat ik het kan opsplitsen. Moet er bijvoorbeeld op het laatste moment iets gesneden terwijl je tegelijkertijd de pannen in de gaten moet houden? Ik weet dat als ik al moe ben, dat lastig voor mij is.
Voorbereiding
Voordat er ook maar een pan op het vuur gaat zorg ik dat ik zoveel mogelijk voorbereid. Als eerste lees ik het recept rustig door zodat ik weet wat ik ga doen. Het kan zijn dat het zo mijn hoofd weer uitschiet maar vaak heb ik dan in elk geval een vaag gevoel van ’ik moest nu geloof ik nog iets doen’ als ik eenmaal bezig ben. Dan pak ik alle ingrediënten en zet deze klaar op het aanrecht. Dat voorkomt nog moeten zoeken in kastjes terwijl je bezig bent. Voor mij is dit een belangrijke stap omdat ik anders in de war raak of dingen vergeet toe te voegen.
Vervolgens ga ik alles snijden wat gesneden moet worden. Wat gesneden is en tegelijkertijd toegevoegd wordt leg ik al bij elkaar op een bord of bijvoorbeeld aan één kant van de snijplank. Zo maak ik groepjes van dingen die tegelijk toegevoegd moeten worden zodat ik tijdens het koken zelf niet hoef te zoeken of in de war raak tussen verschillende ingrediënten. Zorg wel dat er genoeg afstand tussen je verschillende groepjes is zodat je niet per ongeluk twee groepen tegelijk toegevoegd. Dit kan door het in verschillende bakjes te doen, door lege verpakkingen te gebruiken of door het echt aan de uiteindes van je snijplank te leggen. Als alles is gesneden leg ik ook zoveel mogelijk klaar van de andere ingrediënten, dingen die afgewogen moeten worden weeg ik alvast af en soms doe ik dingen al bij elkaar in een bakje. Bijvoorbeeld kruiden die samen toegevoegd worden, zodat ik tijdens het koken niet hoef te klooien met een halve eetlepel van dit en een theelepel van dat. Eigenlijk is dit allemaal om te voorkomen dat je in de stress raakt tijdens het koken. Zodat je niet terwijl de uien aan het aanbranden zijn in de war raakt met wat je moet toevoegen (of hoeveel ook alweer), want dat zorgt voor stress en dat maakt weer dat dingen mis gaan. Voorbereiding is dus echt het halve werk!
Het koken zelf
Wanneer de pannen op het vuur gaan probeer ik het zo te doen dat alle ingrediënten die ik nog niet heb gebruikt op 1 plek staan. Ik zet ze bijvoorbeeld allemaal links van mijn fornuis. Wanneer ik bijvoorbeeld kaneel toevoeg zet ik het daarna rechts van het fornuis. Dit maakt dat ik geen twijfel hoef te hebben of ik iets al heb toegevoegd of niet. Dit principe gebruik ik ook als ik een taart bak; alles links van de mengkom moet er nog in en alles rechts zit er al in. Het is even aanleren maar daarna is het echt heel makkelijk en overzichtelijk. Vooral als er tegelijkertijd afleiding is. Dat is gelijk een ander punt: afleiding tijdens het koken. Niet handig en het liefst zo min mogelijk maar je ontkomt er gewoon niet aan. De simpele dingen waar je controle over hebt zou ik zoveel mogelijk elimineren: geen muziek aan, telefoon op tafel of in elk geval niet direct in de buurt, naast wat je nodig hebt de keuken zoveel mogelijk opgeruimd en overzichtelijk houden. Mocht je kinderen hebben probeer ze dan uit te leggen dat je tijdens het koken niet gestoord mag worden. Uiteindelijk kunnen er altijd situaties zijn waarin je afgeleid wordt: er is bezoek, je partner komt thuis, kinderen die rondlopen en (toch) aandacht willen. Voor mij helpen dan dus juist de trucs zoals hierboven van een systeem wat wel en niet toegevoegd is. Het zorgt ervoor dat je niet zelf hoeft terug te halen wat je al hebt gedaan hebt, je kunt het namelijk gewoon zien aan wat waar staat. Verder zijn wekkers mijn grote vriend. Bij afleiding wil ik nog weleens vergeten dat ik ook nog wat anders aan het doen was. Vaker is het zo dat ik wel weet dat ik bijvoorbeeld na een paar minuten weer iets moet toevoegen aan de pan maar dat ik door afleiding mijn tijdsbesef kwijt ben. In mijn hoofd is de tijd in een schrikreactie dan ineens allang voorbij, terwijl dit niet zo is. Of het is andersom, voor mijn gevoel duurt het nog echt wel een tijd terwijl het allang zover is en alles lekker aan het verbranden is. Daarom: een wekker! Ik vind het ook heel fijn dat ik het dan kan loslaten omdat ik anders toch weet dat ik het niet goed kan inschatten en er dan de hele tijd mee bezig ben. Soms gebruik ik zelfs meerdere wekkers tegelijk.
Slechte/drukke dagen
Wanneer je moe bent gaat alles een stuk moeilijker en zeker in de avond kan het potje energie echt leeg zijn. Dan is het handig om iets achter de hand te hebben. Hier kun je gepland en ongepland gebruik van maken. Waar heb ik het over? Eten in de vriezer! Sinds mijn hersenletsel zijn de vriezer en de magnetron echt mijn held geweest op veel dagen. Ik zorg ervoor dat er altijd wel iets in de vriezer ligt wat ik op kan warmen.
Eten wat het over het algemeen goed doet in de vriezer is pastasaus, stoofgerechten, soep, curry's, gevulde wraps (deze worden wel wat zacht bij het opwarmen maar ik vind dat juist wel lekker). Een goede vind ik ook altijd om een grote pan ratatouille te maken en die in porties in te vriezen. Opgewarmd met wat couscous en feta/geitenkaas eroverheen heb je een heerlijke simpele maaltijd. En als je meer zin hebt in pasta maak je er pasta bij en gooi je er wat geraspte kaas overheen. Dingen die een beetje krokant moeten blijven om lekker te zijn knappen over het algemeen niet op van de vriezer dus gebakken aardappeltjes, gewokte groenten, enzovoorts gebruik ik hier niet voor. Ik vries eigenlijk altijd de saus oid in maar dan maak ik op het moment dat ik het klaarmaak wel nog rijst, pasta, couscous of noodles klaar. Ik vind dat lekkerder en niet teveel gedoe als ik moe ben maar kijk vooral wat bij jou past.
Denk bij het invriezen van maaltijden ook niet alleen aan avondeten. Ik heb ook altijd brood en fruit in de vriezer liggen zodat ik ontbijt of lunch kan maken. Het fruit gebruik dan voor in havermout of om een smoothie mee te maken. Wat ik ook heb ontdekt is dat je pannenkoeken goed kunt invriezen en dat is echt ideaal voor als je moe en gaar wakker wordt en vind dat je wel wat lekkers hebt verdiend! Je warmt een paar pannenkoekjes op en eventueel wat rood fruit en je hebt een heerlijke verwennerij zonder veel moeite. Vries de pannenkoeken wel los van elkaar in of met bijvoorbeeld een stukje bakpapier ertussen zodat je kunt pakken wat je nodig hebt en ze ook lekker snel ontdooid zijn.
Ik zorg er ook voor dat ik ingrediënten in huis heb waar ik een maaltijd mee in elkaar kan flansen als ik nog wel kan koken maar geen energie meer heb voor de supermarkt. Voor mij zijn dat dingen als een potje pesto, een blik tomatenblokjes, pasta, rijst, couscous, kruiden, uien, knoflook en in de vriezer tuinbonen en doperwten. Ook koop ik (als het in de aanbieding is) vegetarisch gehakt etc. van de Vegetarische Slager. Gecombineerd kan ik eigenlijk altijd wel een pasta maken met tuinbonen, doperwtjes, ui, knoflook en pesto of tomatensaus.
Uiteraard moet je veel van wat in de vriezer ligt wel zelf maken. Ik doe dit op dagen dat ik de tijd en energie heb. Dan maak ik het voor dat moment en extra voor de vriezer. Als je beslag maakt voor pannenkoeken is het prima om er direct wat extra te bakken. Hetzelfde geld voor pastasaus, curry, etc. In plaats van alleen voor dat moment kun je ook een grote pan maken en wat je niet gebruikt invriezen. Ik zorg wel dat het echt een volledige maaltijd is want een restje wat maar een halve maaltijd is werkt voor mij niet. Dan moet ik alsnog gaan puzzelen en nadenken hoe ik dat oplos terwijl het hele idee juist is dat je zonder nadenken iets uit de vriezer kunt pakken.
Als je het precies zo zou doen als het hoort, haal je het eten natuurlijk al 's ochtends uit de vriezer en warm je het in een pannetje of de oven op. Naast dat het vaak al later op de dag is wanneer ik me realiseer dat koken niet meer gaat lukken wil ik het mezelf ook niet moeilijk maken. Er zullen vast mensen zijn die er op tegen zijn vanwege gezondheidsredenen of omdat ze het minder lekker vinden maar ik gebruik met veel plezier de magnetron voor het opwarmen. Simpel en snel, precies wat je wilt als je hoofd niet meewerkt. Het leven met hersenletsel is al ingewikkeld genoeg ;-)
Algemene tips
Naast de specifieke tips voor het koken heb ik nog een paar andere tips en tricks die het voor mij makkelijker maken in de keuken.
Wanneer er mensen komen eten werk ik graag vooruit zodat ik als het bezoek er is niet verleid wordt tot koken en kletsen tegelijkertijd. In ieder geval zorg ik ervoor dat ik nog maar een paar laatste dingen hoef te doen en me vooral kan richten op de gezelligheid. Ik maak dan vaak een ovenschotel (die ik alleen nog maar de oven hoef in te schuiven), een pasta waarvan ik de saus al heb gemaakt of quiche met soep. Het dessert maak ik ook vooraf klaar.
Op de koelkast heb ik een planner van de Hema hangen. Wanneer ik boodschappen ga doen plan ik hier mijn maaltijden op. Voor mij creëert het overzicht, zowel als ik mijn boodschappenlijstje maak als gedurende de week. Daarbij hoort iets wat voor mij echt ontzettend goed werkt (en volgens mij voor iedereen een goede tip is of je nou hersenletsel hebt of niet). Naast de planner hangt een smal notitieblokje van de Hema, formaat boodschappenlijstje (zie de foto hieronder). Er ligt ook standaard een pen bij. Wanneer iets (bijna) op is schrijf ik het direct op het lijstje. Dit blaadje scheur ik eraf om mijn boodschappenlijstje op te maken. De dingen die dus (bijna) op zijn staan er dan al op en kan ik niet meer vergeten! Ik heb een vaste boodschappentas die ik meeneem en daar zit altijd een pen in zodat ik in de winkel kan afstrepen wat er al in mijn kar of tas zit.
Stappenplan
Recept uitzoeken: eenpansgerechten en gerechten die opgesplitst kunnen worden
Lees rustig het recept door en zet eventueel muziek of andere afleiding uit
Pak alle ingrediënten en leg ze klaar op het aanrecht
Snijd alles wat gesneden moet worden en leg bij elkaar wat tegelijkertijd toegevoegd moet worden. Vermijd dat dingen die op andere momenten toegevoegd moeten worden bij elkaar liggen om verwarring te voorkomen
Bereid de ingrediënten voor die niet gesneden hoeven te worden: afwegen van ingrediënten en bij elkaar leggen wat tegelijkertijd toegevoegd moet worden
Zet alle ingrediënten op een vaste plek op het aanrecht, bijvoorbeeld links van het fornuis. Wanneer je een ingrediënt hebt toegevoegd zet je dingen die over zijn (de fles olie, het potje kruiden, etc. ) op een andere vaste plek, bijvoorbeeld rechts van het fornuis.
Zet wekkers tijdens het koken
Mocht je er last van hebben: laat los dat het perfect moet zijn. Probeer er (weer) een beetje lol in te hebben en vooral te lachen als iets niet helemaal gaat zoals gepland.
Eet smakelijk en laat bij voorkeur iemand de anders de afwas doen ;-)
Curry Pompoensoep met wortel
Het recept van deze soep is van Naturally Ella. Ik volg haar op Instagram en daar plaatst ze regelmatig heerlijke recepten. Eigenlijk is dit een recept voor wortelsoep, maar ik had ook een pompoen en heb er een pompoen-wortelsoep van gemaakt. Voor het gemak heb ik het vertaald in het Nederlands en opgeschreven op mijn 'hersenletsel' vriendelijke manier. Via deze link vind je het originele recept.
Ingrediënten
2 eetlepels olijfolie
1 grote ui
1 rode paprika
1 stuk gember ter grootte van een duim
2 teentjes knoflook
1 fles-pompoen
1 bos wortelen (ongeveer 900 gram),
600 ml vol vet kokosmelk
1 ruime eetlepel Curry poeder
1 theelepel gemalen komijn
½ theelepel zout
250 tot 500 ml bouillon, voor het dunner maken van de soep
Toppings
koriander
pompoenpitten
(kokos)room
Voorbereiding
Leg alle ingrediënten klaar. Het is handig om te onthouden dat je de soep nog gaat pureren met de staafmixer. Je hoeft alles dus niet heel klein te snijden. Let wel: hoe groter de stukken wortel en pompoen hoe langer het duurt voor ze gaar zijn.
Pel de uien en snijd ze in grove stukken. Maak de paprika schoon en snijd ook deze in grove stukken. Leg ze bij elkaar.
Schil de gember en snijd deze in kleine stukjes. Pel de knoflook en snijd deze in plakjes. Leg ook deze twee ingrediënten bij elkaar.
Was de pompoen en doe hem eventueel 2 minuten in de magnetron zodat je hem makkelijker kunt snijden. Let er wel op dat je er vooraf gaatjes in prikt met een vork! Snijd de pompoen in grove stukken. Was de wortelen en snijd ze in grove stukken. Je kunt de wortelen schillen maar je kunt ze ook alleen wassen. Ik doe het laatste want ze koken toch helemaal zacht. Leg de pompoen en wortel bij elkaar.
Doe de eetlepel curry, theelepel komijn en het zout bij elkaar in een klein bakje.
Leg een bouillonblokje klaar en doe een halve liter water in de waterkoker.
Bereidingswijze
Zet een grote soeppan op halfhoog vuur en voeg de olijfolie toe.
Voeg wanneer de pan warm is de uien en paprika toe. Laat deze bakken tot ze zacht zijn, zo rond de 5 minuten.
Voeg de gember en knoflook toe. Bak dit een paar minuten.
Voeg de wortelen en pompoen toe en laat dit nog een paar minuten bakken terwijl je het wat omschept.
Voeg de kruiden (curry, komijn en zout) toe en roer het om zodat de groenten met de kruiden bedekt zijn.
Voeg de kokosmelk toe. Breng het aan de kook en draai dan het vuur laag. Laat het koken tot de wortelen en de pompoen zacht zijn, dat zal ongeveer 15-20 minuten duren. Zet een wekker voor 15 minuten.
Wanneer de wekker gaat zet je de waterkoker aan. Controleer of de wortel en pompoen gaar zijn.
Wanneer de wortel en pompoen gaar is, verkruimel je het bouillon blokje erboven en voeg je een beetje water uit de waterkoker toe. Pureer de soep met een staafmixer en voeg indien nodig meer water toe.
Wanneer de soep gepureerd is kun je eventueel meer water toevoegen om de soep dunner te maken. Ik houd zelf van een redelijke dikke soep omdat het dan goed voed maar kijk vooral wat je zelf lekker vind. Warm de soep nog even door en draai dan het vuur uit.
Zet een koekenpan op het vuur en voeg wat pompoenpitten toe. Rooster de pompoenpitten even.
Serveer de soep met de pompoenpitten en eventueel wat gesneden koriander. Ook kun je nog een beetje kokosmelk toevoegen als decoratie (zoals op de foto).
Eet smakelijk!
Comments